Doğum Kontrolü ve Korunma Yöntemleri

Kombine Oral Kontraseptifler ( Doğum Kontrol Hapları ) Kadınlık hormonu içeren haplar, her gün bir adet alındığında kadının yumurtalıklarından, yumurta hücresinin çıkmasına engellenmiş olur ve rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını önlerler.Düzenli kullanırsa çok etkilidirler ve kullanımları kolaydır. Adet kanaması sırasındaki ağrıyı azaltır, adet dönemlerinin düzenli olmasını ve adet kanaması miktarını azaltarak, kansızlığın önlenmesine yardımcı olur. Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucudur. 

Kombine Oral Kontraseptiflerin Önerilmediği Kişiler ; 

• Halen gebe ve gebelik şüphesi olanlar
• Meme kanseri veya meme kanseri öyküsü olanlar
• Geçmişte veya halen tromboembolik ya da diğer dama rhastalığı olanlar
• Genital organ kanseri olanlar 
• Kalp hastalığı veya kuşkusu olanlar  
• Akut karaciğer hastalığı olanlar 

Enjekte Edilen Kontraseptifler ( İğne ) Ayda bir ya da üç ayda bir yapılan iğnelerin, içerdiği hormon çok küçük miktarlarda kana karışır ve yumurta hücresinin oluşumunu engelleyerek, rahim ağzında bulunan salgıları koyulaştırıp sperm geçişini güçleştirerek gebeliği önler. Cinsel ilişkiye etkisi herhangi bir olumsuz etkisi yoktur. Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucudur. Adet kanaması öncesindeki gerginliği ve ağrıyı azaltır, adet kanaması miktarını azaltarak, kansızlığın önleyebilir. Üç aylık olanlar için yöntem bırakıldığında gebeliğin geri dönüşü gecikebilir. (ortalama 10 ay)

Minihaplar Mini hapların içerisinde bulunan progesteron yumurtalıklardan yumurtlamaya engel olunur. Yani gebeliğin oluşmasını sağlayacak yumurta gelişimi olmaz. Progesteron hormonu sayesinde servikal mukusta kalınlaşma olduğu için, sperm geçişleri engellenir. Tubal molitenin azalmasında da etkili olurlar. Mini hapların kullanımı günlük olarak gerçekleşir. Adet kanamasının bitiminden sonra doğum kontrol hapları gibi yedi gün ara vermeye gerek kalmaz. Bir kutu bitince hemen ikinci kutuya geçilerek, haplar aralıksız kullanılır.

Ertesi Gün Hapı Kondom yırtılması, diyaframın yer değiştirmesi, rahim içi aracın düşmesi, hap alınmasının unutulması, cinsel tecavüz gibi durumlarda ihtiyaç duyulur. Gebelik oluştuktan sonra etkili değildir ve düşük yaptırıcı etkisi bulunmamaktadır. Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde uygulanmalıdır. İlk doz cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde alınır, 12 saat sonra ikinci doz alınır.

Rahim içi araçlar (Spiral)
Rahim içi araçlar halk arasında yaygın olarak “spiral” olarak bilinirler. Bunun sebebi kullanıma ilk giren rahim içi araçların spiral şeklinde olmasıdır. Rahim içi araç (RİA) adı üstünde rahim içine yerleştirilerek gebelikten korunma sağlayan bir yöntemdir. Tüm RİA’ların ucunda bir ip bulunur. Bu ipin amacı çıkartılması sırasında kolaylık sağlamasıdır.

Bakırlı rahim içi araç rahim içine yerleştirildiği andan itibaren, burada yabancı bir madde olarak algılanır ve bölgede yabancı cisim reaksiyonu ve buna bağlı inflamasyon denilen bir reaksiyon oluşturur. Oluşan bu reaksiyon spermleri öldürür. Rahim içi araçların koruyuculuk süresi tipine göre değişkenlik gösterir, ortalama olarak koruyuculukları 5-10 yıldır. 

Rahim içi araçların en önemli avantajı, “taktır ve unut” olarak özetlenebilir. Takılma işlemi poliklinik şartlarında birkaç dakikada gerçekleştirilir. Takılması kolaydır ve hastada ciddi bir rahatsızlık ya da ağrı oluşturmaz. Rahim içi araçlar aslında herhangi bir dönemde takılabilir ancak, genellikle adet döneminde takılması tercih edilir. Çıkarma işlemi ise daha kolaydır. İpinden çekilerek çıkartılır. İpinin görünmediği bazı nadir durumlarda basit müdahale gerekebilir. Rahim içi araçlar takıldığı zaman koruma hemen başlar. Çıkarılmasını takiben hemen gebelik oluşabilir

Normal rahim içi araçların en önemli yan etkileri adet kanamalarının fazla olması ve adet sancılarıdır. Bu sakıncaların giderilmesi ve bazı ek faydaların sağlanması amacıyla hormon içeren RİA’lar kullanıma sunulmuştur. Bu RİA’larda bulunan hormon progesterondur. RİA’ya progesteron eklenerek hem RİA’nın hem de progesteronun koruyucu etkilerinden faydalanılmak istenmiştir. RİA’nın sperm öldürücü ve gebeliğin rahme yerleşmesini önleyici etkilerinin yanı sıra progesteronun yumurtlamayı baskılayıcı, serviksteki salgının yoğunlaşması sonucu sperm geçişinin önlenmesi, tüplerin hareketini azaltması sonucu gebeliğin oluşmasını ve rahme yerleşmesi şansını azaltması gibi etkiler progesteronlu RİA’ların etki mekanizmasını oluşturur. Hormonlu RİA, Türkiye’de “Mirena” ismiyle bulunmaktadır. 

Mirena;  rahim içi araçların tüm avantajlarını taşır buna karşın adet kanamasını artırmadığı gibi aşırı adet kanaması, rahim iç zarının kalınlaşması (endometriyal hiperplazi) olan kadınlarda tedavi amaçlı da kullanılabilir. Mirena uygulaması normal rahim içi araçlara benzer. Uygulama için adet kanamasının olduğu günler tercih edilir. Koruyuculuk süresi 5 yıldır ve 5 yıldan sonra değiştirilmelidir.
 

RİA Kimlere Uygulanmamalıdır?

• Gebelik ve gebelik şüphesi
• Smear testinin olumsuz sonuçlanması
• Servikal erozyon teşhisi
• Mevcut genital enfeksiyon varlığında
• Sebebi bilinmeyen anormal kanamalarda
• Rahimde takılmasına engel myom varlığında  
• Rahim ağzı yetmezliği ve rahim içinde perde olan hastalarda

Kondom
 Penise sertleştikten sonra takılan, kauçuktan yapılmış çok ince kılıf olup, döl hücrelerinin kadın genital sistemine boşalmasını engeller. Cinsel yolla bulaşıcı hastalıklardan koruyucu, güvenilir bir yöntemdir. Her cinsel ilişkide yeni bir kılıf kullanılmalı, takılırken delik ya da yırtık olmadığına dikkat edilmelidir. Kullanım sonrasında da yırtık olup olmadığı tekrar kontrol edilmeli, yırtık varsa acil gebeliği önleyici bir yöntem kullanılmalıdır. Kondomun yapılmış olduğu kauçuğa karşı alerjisi olan kişiler hariç, her erkek ve eşi güvenli şekilde kullanabilir.

Sperm Öldürücüler
Hazneye konularak, erkek spermlerini öldüren kimyasal maddelerdir. İlişkiden 10 dk önce hazneye yerleştirilmelidir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı kısmen koruyucudur.  Kadınlar kendi kendine uygulayabilir. Diğer modern yöntemlere göre korucuyu etkisi düşüktür.

Diyafram  
İnce plastikten yapılmış, rahmin hazneye açılmış kısmını (ağzını) örten bir kapaktır. Erkek tohum hücrelerinin hazneden rahime geçmesini engeller.

Tüp Ligasyonu (Kadında Tüplerin Bağlanması) 
Kadınlarda, yumurtalıktan çıkan yumurta hücresi, yumurtalık kanallarından geçerek rahme ulaşır. Yumurtalık kanalları yani tüpler kapatılınca, yumurta rahme geçemez ve erkek tohum hücreleriyle karşılaşamaz ve gebelik oluşmaz. Basit bir cerrahi operasyonla yapılan, gebelikten koruyan kalıcı yöntemdir.

Geleneksel yöntemlerden yaygın olarak kullanılan geri çekme ve vajinal lavaj (haznenin ilişkiden sonra yıkanması) yöntemlerinin koruyucu etkisi yoktur. Bu yöntemi kullananlar sıklıkla istenmeyen bir gebelikle karşılaşabilirler. Ayrıca kadınların hazneyi sık sık yıkamaları vajendeki doğal ortamı bozacağı için genital enfeksiyonlarına (vajinit) neden olabilir.